جمعيت ايران مطابق سرشماري سال ۱۳۸۵ بيش از ۷۰٬۴۷۲٬۰۰۰ نفر است. بيش از نيمي از جمعيت ايران را جمعيت فعال تشكيل مي دهد و در حدود 39/5 درصد كل جمعيت ايران زير ۱۴ سال سن دارد.
بدين ترتيب، جمعيت ايران از نظر تركيب سني جزو جوان ترين جمعيت ها در ميان كشورهاي دنياست.
از جايي كه ايران بر سر راه آسياي مركزي، تركيه و كشورهاي غربي قرار گرفته است، متشكل از اقوام متعددي است كه همگي با داشتن حقوق برابر به صورت آزادانه در اين سرزمين زندگي مي كنند.
از ميان اصلي ترين اقوام ايراني مي توان فارس ها، كردها، لرها، بلوچ ها، بختياري ها، ترك هاي آذري، تالشي ها، تركمن ها، قشقايي ها و عرب ها را نام برد. البته با توجه به گستردگي و تنوع اقوام در كشور ايران، اقليت هاي قومي و گروه هاي نژادي كوچك تري نيز در ايران زندگي مي كنند.
مطابق قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، زبان و خط رسمي كشور ايران، زبان و خط فارسي است.
اما با توجه به اين كه ايران كشور بسيار پهناوري است و اقوام متعددي در آن زندگي مي كنند، بيش از ۷۵ زبان و گويش در كشور رواج دارد. عمده ترين گويش هاي زباني در كشور ايران را فارسي، تركي آذربايجاني، كردي، تركمني، گيلكي، مازندراني، خلجي، تالشي، لري، بختياري، عربي، بلوچي، لكي، ديلمي، تاتي، ارمني، آشوري، مندايي، گرجي، عبري و كلداني تشكيل ميدهند.
براساس اصل پانزدهم قانون اساسي ايران، كتاب هاي درسي نيز در كشور ايران بايد با زبان و خط فارسي تدريس شوند. ولي استفاده از زبانهاي محلي و قومي در مطبوعات، رسانههاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس، در كنار زبان فارسي آزاد است.
براساس اصل چهل و چهار قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، اقتصاد ايران از نظر مالكيت به سه بخش دولتي، خصوصي و تعاوني تقسيم مي شود و اصليترين شكل مالكيت در دو بخش دولتي و خصوصي متمركز شده و تنها ۲/۵ درصد از مالكيت اقتصاد كشور در قالب تعاونيها شكل گرفته است. يكي از عمدهترين منبع درآمدهاي بودجه دولت به ويژه در چهار دهه اخير، از فروش و صادرات نفت و گاز به دست آمده كه اين مقدار در سال ۱۳۷۴ حدود ۶۴ درصد كل درآمدهاي دولت بوده است. ولي با وجود نوسانهاي شديد قيمت جهاني نفت خام و كاهش نسبي ارزش آن، اين ماده، همچنان نقش اصلي خود را در ساختار اقتصادي كشور حفظ كرده و منبع اصلي درآمدهاي ارزي و منشا بسياري از ديگر درآمدهاي داخلي و خارجي كشور است. بنابراين مي توان چنين گفت؛ توليد ناخالص داخلي از بخش هاي كشاورزي، صنعت و معدن، خدمات و نفت تركيب يافته است كه در اين ميان براي جلوگيري از وابستگي تام به درآمدهاي ارزي ناشي از صادرات نفت خام و نيز به سبب موقعيت متزلزل نفت در بازاهاي جهاني، سهم نفت در توليد ناخالصي داخلي كشور كاهش يافته و سهم بخش صنعت و معدن و بخش كشاورزي افزايش يافته است. به طوري كه به ويژه بخش آب، برق و گاز در بخش صنعت و معدن پر رونق ترين شاخه اقتصاد كشور بوده است.
يكي از اصلي ترين پايه هاي اقتصاد در كشور ايران، «صنايع و معادن» است. صنايع هر كشور در كنار معادن و كشاورزي آن كشور مي تواند تمامي فعاليت هاي توليدي يك جامعه را در بر گيرد و به طور مسلم نقش حياتي را در پيشرفت اقتصادي كشور ايفا مي كند. در اين بخش به اختصار به صنايع و معادن كشورمان مي پردازيم.
«صنايع»، مجموعه اي از صنعت هاي مختلفي است كه تمام فعاليت هاي اقتصادي را كه با توليد كالا، خدمات و با استفاده از ماشين آلات و تجهيزات ساخت بشر سروكار دارد را شامل مي شود. با وجود اختلاف نظرها در خصوص تعاريف صنعت، پرفسور مايكل پورتر،يكي از برجسته ترين نظريه پردازان اقتصاد در جهان، صنعت را چنين تعريف مي كند: «صنعت عبارت است از گروه شركت هايي كه محصولات آن ها جايگزين نزديكي براي هم هستند.»
مهمترين و اساسي ترين صنايع ايران به ترتيب اولويت عبارتند از: نفت، گاز، پتروشيمي، فولاد، خودروسازي، سد سازي، نساجي، شيميايي، غذايي، الكتريكي و الكترونيكي. البته علاوه بر اين ها صنايع در ايران شامل صنايع دستي از جمله: فرش ، گليم و زيلو، منبت كاري، خاتم كاري و سفال گري مي شود كه ما در اين جا، مهم ترين اين صنايع را بيان مي كنيم.
كشور ايران، با ارتفاع بيش از ۱۰۰۰ متر از سطح دريا، به عنوان يكي از سرزمين هاي نسبتاً مرتفع به شمار مي آيد. اين سرزمين، به علت داشتن رشته كوه هاي مرتفع در غرب، جنوب غرب، شمال، شمال شرق و رشته كوه هاي كم ارتفاع در شرق و جنوب شرقي، وجود درياي عمان و خليج فارس در جنوب و درياي خزر در شمال و نيز نواحي پست در مركز داراي آب و هواي متنوعي است. البته كليه سيستم هاي جوي همچون بارندگي كه بر ايران تاثير مي گذارد بيشتر تحت تاثير ارتفاعات اين رشته كوه ها به ويژه رشته كوه هاي زاگرس و البرز هستند. در واقع اين رشته كوه ها نه تنها مسير حركت سيستم هاي جوي را تحت تاثير قرار مي دهند بلكه بر تنوع طبيعت و آب و هوا نيز موثرند.
ايران از لحاظ آب و هوايي يكي از منحصر به فردترين كشورهاي جهان محسوب مي شود و جزو معدود كشورهاي جهان است كه چهار فصل در آن به خوبي نمايان و مشهود است. اين مشخصه آب و هوايي كشور يعني «چهار فصلي بودن» آن، نه تنها تحت تاثير سامانه هاي پرفشار سيبري، سامانه باران زاي مديترانه اي و سيستم كم فشار جنوبي است، بلكه وجود كوه هاي بلند، دشت هاي پهناور، بيابان ها، رودخانه ها و درياچه هاي مختلف، از ديگر عوامل موثر بر آن هستند.
داشتن اختلاف دما در ايران، يكي از بارزترين تفاوت هاي آب و هوايي ايران با ساير نقاط جهان است. با مقايسه آب و هواي نقاط مختلف كشور مي توان به خوبي به اين تنوع و اختلاف دما در اين مناطق پي برد. به طوري كه اختلاف دماي هوا در زمستان ميان گرم ترين و سردترين نقطه اين سرزمين، گاهي به بيش از ۵۰ درجه سانتي گراد ميرسد. به اين معني كه؛ زماني كه در فصل زمستان دماي شهر كرد در شب به ۳۰ درجه زير صفر مي رسد، در اهواز دماي هوا حدود ۲۵ درجه بالاي صفر است .
پس به طور كلي؛ در خصوص آب و هواي كشور ايران در مناطق مختلف مي توان چنين عنوان كرد: سواحل شمالي ايران در تابستان داراي هواي گرم و مرطوب و در زمستان معتدل است. نواحي شمال غرب و غرب نيز داراي تابستان هاي معتدل و زمستانهاي سرد و نواحي جنوبي ايران هم تابستانهاي به شدت گرم و زمستانهاي معتدل و بهاري دارند.
داشتن شرايط خاص جغرافيايي، چهار فصلي بودن آب و هوا و شرايط اقليمي منحصر به فرد باعث شده كشور ايران، يكي از غني ترين و در عين حال زيباترين كشورهاي جهان از نظر داشتن جاذبه هاي طبيعي مي باشد، به طوري كه از اين نظر جايگاه پنجم را در دنيا به خود اختصاص داده است.
ايران از نظر طبيعي، جزو منحصربه فردترين كشورهاي جهان محسوب مي شود. زيرا هر گوشه آن داراي طبيعتي متفاوت نسبت به ساير نقاط دارد. طبيعت كشور ايران را مجموعه اي از رشته كوه ها، دشت ها، مناطق كويري، جلگه ها، آبشارها، جنگل ها، رودها، درياچه ها، آتشفشان ها و غارها تشكيل مي دهند كه هر يك از اين پديده ها در نوع خود بي نظيرند و با قرارگرفتن در كنار يكديگر طبيعتي زيبا را براي كشور ايران فراهم آورده اند.
محدوده ايران از نظر طبيعي در قسمت شمال به رود اترك، درياي خزر و رود ارس، از شرق به كوههاي هندوكش و كوههاي باختري دره سند، از غرب به دامنههاي باختري كوههاي زاگرس و حوضه آبريز اروندرود و از جنوب به خليج فارس و درياي عمان مي رسد. غربيترين شهر ايران كليساكندي، شرقيترين شهر ايران جالق، شماليترين شهر ايران پارس آباد و جنوبيترين شهر كشور چابهار است.
در كشور ايران، تقسيم بندي كشور به صورت استاني است.
با توجه به وجود اعتقادات عميق و ريشه دار مذهبي در ميان ايرانيان، زيارت گاه هايي در اين كشور وجود دارد كه همواره مشتاقان بسياري از سراسر ايران به سمت زيارت آنها مي شتابند.
قبل از معرفي مشاهير و بزرگان عرصه علم و ادب و هنر بد نيست به خلاصه اي از سير علوم در ايران بپردازيم. در طول تاريخ، ايران به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و شرايط مطلوب آب و هوايي هميشه مورد توجه اقوام و همسايگان خود بوده كه همين امر باعث مهاجرت ها و تاخت و تازهاي آنان به اين سرزمين پهناور مي شد. هرچند اين مهاجرت ها و يورش ها از يك طرف با خود ويراني ها و مشكلات فراواني را به بار مي آورد ولي از طرف ديگر زمينه برقراري ارتباط با فرهنگ و آداب و نيز تبادل فرهنگ و علوم با ساير ملل را به همراه داشت .
با بررسي اسناد به دست آمده متوجه مي شويم، در پي همين فرايند تبادل علم و فرهنگ، اقوام باستاني ايران به ويژه تا دوره ساساني توانسته بودند به دليل برقراري ارتباط با ملل قديم چون بابلي ها، هندي ها و يوناني ها، تبحر خاصي در انواع علوم و فنون زمان خود كه شامل: ادبيات، هنر، نجوم ، معماري، موسيقي، طب، حساب، هندسه، كيميا و علوم فلسفي مي شد، پيدا كرده و به پيشرفت هاي چشمگيري برسند .
با اين وجود با روي كار آمدن دولت اشكانيان در سال ۲۵۳ ق.م، مقدمات احياي فرهنگ ملي در ايران فراهم شد . عصر معماري و مهندسي در اين دوره پيشرفت هايي چشمگيري داشت. عده اي از « مغ ها » از سيستان به هند رفتند و سنت رياضي و ستاره شناسي هند را پايه گذاري كردند كه در تاريخ به مغ – برهمنان معروف شدند. از ديگر دست آوردهاي اين دوره ساخت جاده ي ابريشم است كه سرزمين هاي چين و هند را از راه ايران به سواحل روم مرتبط مي سازد .
در زمان حكومت ساسانيان به ويژه در زمان شاپور اول و پس از پيروزي وي بر «والرين» صدها هزار اسير به ايران آورده شدند كه بيشتر مهندسيني بودند كه در ساخت بناها،پل ها، سدها و انتقال برخي مولفه هاي فرهنگي موثر بودند. جامعه ايران در اين عصر به يك جامعه باز تبديل شد و فعاليت مسيحيان نيز در آن افزايش يافت. مدارس و مراكز علمي زيادي چون» جندي شاپور» ايجاد شد و فعاليت هايي در جهت ترجمه كتاب هاي هندي ،يوناني به زبان پهلوي و بعدها به سرياني – عبري آغاز شد. همچنين در زمان انوشيروان و پس از تعطيلي مكتب آتن هفت تن از فلاسفه و دانشمندان يونان به دربار ايران آمدند و مدتي در جندي شاپور ماندند. در همين دوره انوشيروان، برزويه طبيب را براي تهيه نسخه اي از كليله و دمنه به هندوستان فرستاد. از ديگر فعاليت هاي قابل توجه اين دوره فعاليت هاي ستاره شناسي و نجوم بود.
با ورود اعراب به ايران اين سرزمين پهناور تحت حكومت خلفاي اسلامي در آمد و زبان عربي رسميت و مرجعيت يافت و بعدها به صورت زبان رسمي اداري و نيز علم و حكمت در آمد. همچنين در اين دوره و باتوجه به گذشت زمان و طولاني شدن مدت نقل احاديث و آيات، نياز به تفسير آيه هاي قرآني و احاديث، به منظور جلوگيري از تحريف آنها محسوس گرديد . به دنبال اين احساس نياز، استخراج احكام از كتاب و سنت رواج پيدا كرد و در كنار استخراج احكام نياز به يادگيري علوم ديگر از ضرورت هاي پيشرفت به شمار آمد. از آنجا كه ايرانيان سوابق درخشاني در علوم داشتند و از آثار تمدن پيشرفته اي برخوردار بودند، توانستند بر اثر حمايت و نفوذ وزرا و حاميان علم در دستگاه خلفاي عباسي، راه را براي شكوفايي دوباره علم در ايران هموار سازند .
استقلال سياسي كامل ايراني ها از حكومت خلفا، بهره برداري از كوشش هاي علمي دانشمندان علوم عقلي و علوم نقلي در دوران خلافت عباسي، پيدايش نثر و نظم فارسي دري، ظهور شاعران معروف و نيز توجه به ترجمه و تاليف به زبان فارسي باعث شد تاليف كتاب هاي علمي به زبان فارسي رواج يابد .
به اين ترتيب از سده ي دوم هجري، مباحث فرهنگي و علوم يوناني، ايراني و هندي در مسير تمدن اسلامي قرار گرفتند. بي شك در پايه گذاري نهضت علمي اسلامي دانشمندان ايراني چون: ابو اسحق ابراهيم فزاري، يعقوب بن طارق، البطريق، جابر بن حيان و ابن بختيشوع نقش اساسي داشتند .
قرن سوم و چهارم، زمان ظهور «نهضت معتزله» و قوت گرفتن «جنبش خردگرايي» است، بيشتر متفكرين اين جريان يا ايراني بودند يا به گونه اي با فرهنگ و تمدن ايران در ارتباط بودند. بنيامين نهاوندي، سهل طبري، سهل بن بشر، اسماعيل بخاري، ابن ماسويه و خوارزمي جزو متفكران ايراني به شمار مي آمدند و در مقابل: ابن خرداد به، نيريزي، ماهاني، دينوي، ابوبكر ابن قتيه، بلاذري، رازي و اسحاق بن حنين از چهره هاي ترجمه در اين عصر هستند .
در قرن پنجم هجري نيز شاهد شكوفايي حكمت اسلامي هستيم. بزرگاني مانند فردوسي، بيروني، ابن سينا، كرجي، عمرخيام، غزالي و ناصر خسرو كه همگي ايراني هستند ، از بزرگان اين دوره محسوب مي شوند